'Το Μέλλον των Πανεπιστημίων και τα Επαγγελματικά Προσόντα"

Άρθρο του υφ. Παιδείας καθηγητή Γ. Πανάρετου στην Απογευματινή

Το πρόβλημα της εκχώρησης επαγγελματικών δικαιωμάτων σε αποφοίτους ΤΕΙ που ταλανίζει την χώρα πάνω από 20 χρόνια, αποτελεί μια ακόμα έκφανση της έλλειψης ορθολογισμού του εκπαιδευτικού μας συστήματος.



Η ανακοίνωση των εισαγομένων μετά από τις Πανελλήνιες εξετάσεις και οι περισσότερες από 4.000 κενές θέσεις, επιβεβαίωσαν ότι ο μέχρι σήμερα σχεδιασμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην χώρα ήταν ανεπαρκής, αναποτελεσματικός και οικονομικά αδόκιμος. Η δημιουργία τμημάτων με ελκυστικούς τίτλους κάτω από την πίεση των τοπικών παραγόντων σε διάφορες περιοχές της χώρας είναι φανερό ότι οδήγησε στα προβλήματα που διαπιστώνουμε σήμερα.

Ταυτόχρονα όμως, δεν εξυπηρέτησε και την βασική επιδίωξη της μαζικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή την βελτίωση πρόσβασης στην αγορά εργασίας των οικονομικά ασθενέστερων ανάλογα με τα προσόντα και τις ικανότητες των αποφοίτων των σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Έτσι, ενώ προωθούσαμε την δημιουργία νέων τμημάτων και νέων πτυχιούχων, δεν δίναμε σε αυτούς την ευκαιρία να ανταγωνιστούν στην αγορά εργασίας, με την αιτιολογία ότι στην εισαγωγική άπαξ εξέταση για είσοδο στο Πανεπιστήμιο οι βαθμολογίες τους ήταν χαμηλότερες από τις βαθμολογίες άλλων συνυποψηφίων τους και επομένως αυτή η υστέρηση εθεωρείτο ότι θα έπρεπε να τους ακολουθεί, όχι μόνο κατά την διάρκεια των σπουδών τους αλλά και της επαγγελματικής τους ζωής στην συνέχεια.

Υπήρχε βέβαια και μια άλλη διάσταση στο πρόβλημα αυτό: σε πολλές επαγγελματικές δραστηριότητες όπου μειώθηκε η ζήτηση πτυχιούχων, η μη απονομή επαγγελματικών δικαιωμάτων περιόριζε με ένα τεχνητό και σχετικά αυθαίρετο τρόπο την πρόσβαση στην αγορά εργασίας σε μια μεγάλη κατηγορία νέων πολιτών.

Έχει έλθει πια ο καιρός για να διορθωθούν όλες αυτές οι στρεβλώσεις και να οδηγηθούμε σε μια νέα περίοδο όπου και η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα είναι περισσότερο ορθολογική αλλά και όσοι την ολοκληρώνουν θα έχουν, όχι μόνο την δυνατότητα να εντάσσονται στην αγορά εργασίας ανάλογα με τα προσόντα τους, αλλά και να βελτιώνουν τις ευκαιρίες που έχουν με βάση τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτούν κατά την διάρκεια της ζωής τους.

Μια άλλη διάσταση του προβλήματος ήταν η αδυναμία του υπουργείου Παιδείας να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε τα επαγγελματικά δικαιώματα που από τον νόμο είχε την υποχρέωση να καθορίσει, να μπορούν να διαμορφωθούν και να θεσμοθετηθούν.

Επί 20 και πλέον χρόνια για πολλές περιπτώσεις αυτό φαινόταν ακατόρθωτο. Σήμερα και μετά από συνεχή διαβούλευση επί της ουσίας των προβλημάτων, έχουμε καταλήξει σε σχέδια ΠΔ που απηχούν μια νέα αντίληψη για τα επαγγελματικά δικαιώματα. Τα σχέδια αυτά έχουν ήδη υπογραφεί από τον υπογράφοντα ως αρμόδιο υφυπουργό και έχουν σταλεί στα συναρμόδια υπουργεία για υπογραφή.

Ποιες είναι οι βασικές κατευθύνσεις των σχεδίων αυτών;

Η πρώτη είναι ότι δεν είναι δυνατό να υπάρχει απόφοιτος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που να μην έχει δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά εργασίας.

Η δεύτερη είναι ότι τα όποια δικαιώματα αποκτά κανείς με βάση τον τίτλο σπουδών δεν είναι δυνατό να μένουν αναλλοίωτα σε όλη την διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας. Είναι απαραίτητο οι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να έχουν την δυνατότητα να βελτιώνουν την εργασιακή τους σχέση και τα προσόντα τους ανάλογα με τις πρόσθετες σπουδές που ενδεχομένως εκπονούν ή την απόκτηση νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων.

Η τρίτη διάσταση είναι αυτή του φορέα που καθορίζει τα δικαιώματα αυτά και διασφαλίζει την δυνατότατα των πτυχιούχων να μετεξελίσσονται επαγγελματικά . Ο φορέας αυτός δεν μπορεί να είναι ένας φορέας της πολιτείας και ιδιαίτερα το Υπουργείο Παιδείας. Το Υπουργείο Παιδείας έχει ως αποστολή του τον σχεδιασμό και την προσφορά εκπαίδευσης. Δεν έχει ούτε τις ικανότητες, ούτε το προσωπικό, αλλά ούτε και την απαιτούμενη γνώση για να καθορίζει τα επαγγελματικά δικαιώματα. Είναι επομένως απαραίτητο να υιοθετήσουμε τις πρακτικές που εφαρμόζονται στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, όπου οι επαγγελματικοί φορείς είναι εκείνοι που έχουν την αξιολόγηση των επαγγελματικών προσόντων και της απονομής και της διεύρυνσης των επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Ο ρόλος των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ

Δεν φτάνει όμως να λύσουμε άπαξ το θέμα των επαγγελματικών δικαιωμάτων ακόμα και αν φτάσουμε στο ιδανικό σημείο να έχουν την ευθύνη για τα θέματα αυτά οι επαγγελματικές ενώσεις.

Είναι αναγκαίο να ξαναδούμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα και τους τρόπους που αυτό θα καταστεί περισσότερο αξιόπιστο και θα παρέχει όλα εκείνα τα εφόδια γνώσεων και δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν τους αποφοίτους των Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης να διεκδικούν με τον καλύτερο τρόπο θέσεις στην αγορά εργασίας.

Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητη μια ριζική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Η αυτοτέλεια των Ιδρυμάτων αυτών είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την αλλαγή αυτή. Δεν είναι όμως αρκετή. Όσο τα Τριτοβάθμια Ιδρύματα εξακολουθούν και διοικούνται με τρόπο που σχετίζεται μόνο με όσους έχουν άμεση εμπλοκή με το Πανεπιστήμιο (Καθηγητές, φοιτητές, πάσης φύσεως προσωπικό) και δεν επιτυγχάνεται η συμμετοχή της κοινωνίας (που χρηματοδοτεί τα Πανεπιστήμια) δεν πρόκειται να βελτιωθεί η απόδοσή τους αλλά και η διαφάνεια στην λειτουργία τους.

Χρειάζεται επομένως ένας νέος τρόπος διοίκησης των Ιδρυμάτων αυτών.

Στον νέο αυτό τρόπο διοίκησης, είναι απαραίτητο να ακούγεται και να λαμβάνεται υπόψη η φωνή του πολίτη.

Είναι επίσης απαραίτητη η διεθνοποίηση των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δεν φτάνει μόνο να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να περιοριστεί ο αριθμός των νέων της χώρας μας που επιδιώκουν σπουδές στο εξωτερικό. Είναι αναγκαίο να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε αρκετοί από τους νέους άλλων χωρών που επιθυμούν για τους οποιουσδήποτε λόγους να σπουδάσουν σε άλλη χώρα, να βρίσκουν τα ελληνικά πανεπιστήμια ως έναν ελκυστικό προορισμό. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει τα προγράμματα σπουδών να είναι ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο, οι καθηγητές να συναγωνίζονται τους συναδέλφους τους άλλων πανεπιστημίων, και οι διαθέσιμες υποδομές και η λειτουργία του πανεπιστημίου να μην είναι απωθητικά για κάποιον που θέλει να τα επιλέξει.

Οι σπουδές στα πανεπιστήμια θα πρέπει επίσης να δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε οι νέοι που τελειώνουν τα πανεπιστήμια να έχουν αποκτήσει τα καλύτερα δυνατά εφόδια για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας. Δεν μπορεί να συνεχιστεί η κατάσταση όπου, όπως προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία της παγκόσμιας έκθεσης για την ανταγωνιστικότητα, η Ελλάδα να έχει το μεγαλύτερο ποσοστό νέων της αντίστοιχης ηλικιακής ομάδας που εισάγονται στα πανεπιστήμια και ταυτόχρονα να βρίσκεται στην 118η θέση όσον αφορά την ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος. Γιατί είναι φανερό ότι το πρόβλημά μας βρίσκεται στην ποιότητα και όχι στους αριθμούς.

Είναι καιρός ο διάλογος και η συζήτηση να στραφεί στα ουσιαστικά προβλήματα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και όχι στην ύπαρξη ή μη μιας βάσης στις εισαγωγικές εξετάσεις που ούτε σημαίνει τίποτα αλλά ούτε και διαφοροποιεί με τον οποιονδήποτε τρόπο την ποιότητα της παρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.



Aρθρο του υφ. Παιδείας Γ. Πανάρετου στην Απογευματινή

Ιωάννης Πανάρετος , Υφυπουργός Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων και Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το πρόβλημα της εκχώρησης επαγγελματικών δικαιωμάτων σε αποφοίτους ΤΕΙ που ταλανίζει την χώρα πάνω από 20 χρόνια, αποτελεί μια ακόμα έκφανση της έλλειψης ορθολογισμού του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Η ανακοίνωση των εισαγομένων μετά από τις Πανελλήνιες εξετάσεις και οι περισσότερες από 4.000 κενές θέσεις, επιβεβαίωσαν ότι ο μέχρι σήμερα σχεδιασμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην χώρα ήταν ανεπαρκής, αναποτελεσματικός και οικονομικά αδόκιμος. Η δημιουργία τμημάτων με ελκυστικούς τίτλους κάτω από την πίεση των τοπικών παραγόντων σε διάφορες περιοχές της χώρας είναι φανερό ότι οδήγησε στα προβλήματα που διαπιστώνουμε σήμερα.

Ταυτόχρονα όμως, δεν εξυπηρέτησε και την βασική επιδίωξη της μαζικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή την βελτίωση πρόσβασης στην αγορά εργασίας των οικονομικά ασθενέστερων ανάλογα με τα προσόντα και τις ικανότητες των αποφοίτων των σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Έτσι, ενώ προωθούσαμε την δημιουργία νέων τμημάτων και νέων πτυχιούχων, δεν δίναμε σε αυτούς την ευκαιρία να ανταγωνιστούν στην αγορά εργασίας, με την αιτιολογία ότι στην εισαγωγική άπαξ εξέταση για είσοδο στο Πανεπιστήμιο οι βαθμολογίες τους ήταν χαμηλότερες από τις βαθμολογίες άλλων συνυποψηφίων τους και επομένως αυτή η υστέρηση εθεωρείτο ότι θα έπρεπε να τους ακολουθεί, όχι μόνο κατά την διάρκεια των σπουδών τους αλλά και της επαγγελματικής τους ζωής στην συνέχεια.

Υπήρχε βέβαια και μια άλλη διάσταση στο πρόβλημα αυτό: σε πολλές επαγγελματικές δραστηριότητες όπου μειώθηκε η ζήτηση πτυχιούχων, η μη απονομή επαγγελματικών δικαιωμάτων περιόριζε με ένα τεχνητό και σχετικά αυθαίρετο τρόπο την πρόσβαση στην αγορά εργασίας σε μια μεγάλη κατηγορία νέων πολιτών.

Έχει έλθει πια ο καιρός για να διορθωθούν όλες αυτές οι στρεβλώσεις και να οδηγηθούμε σε μια νέα περίοδο όπου και η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα είναι περισσότερο ορθολογική αλλά και όσοι την ολοκληρώνουν θα έχουν, όχι μόνο την δυνατότητα να εντάσσονται στην αγορά εργασίας ανάλογα με τα προσόντα τους, αλλά και να βελτιώνουν τις ευκαιρίες που έχουν με βάση τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτούν κατά την διάρκεια της ζωής τους.

Μια άλλη διάσταση του προβλήματος ήταν η αδυναμία του υπουργείου Παιδείας να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε τα επαγγελματικά δικαιώματα που από τον νόμο είχε την υποχρέωση να καθορίσει, να μπορούν να διαμορφωθούν και να θεσμοθετηθούν.

Επί 20 και πλέον χρόνια για πολλές περιπτώσεις αυτό φαινόταν ακατόρθωτο. Σήμερα και μετά από συνεχή διαβούλευση επί της ουσίας των προβλημάτων, έχουμε καταλήξει σε σχέδια ΠΔ που απηχούν μια νέα αντίληψη για τα επαγγελματικά δικαιώματα. Τα σχέδια αυτά έχουν ήδη υπογραφεί από τον υπογράφοντα ως αρμόδιο υφυπουργό και έχουν σταλεί στα συναρμόδια υπουργεία για υπογραφή.

Ποιες είναι οι βασικές κατευθύνσεις των σχεδίων αυτών;

Η πρώτη είναι ότι δεν είναι δυνατό να υπάρχει απόφοιτος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που να μην έχει δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά εργασίας.

Η δεύτερη είναι ότι τα όποια δικαιώματα αποκτά κανείς με βάση τον τίτλο σπουδών δεν είναι δυνατό να μένουν αναλλοίωτα σε όλη την διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας. Είναι απαραίτητο οι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να έχουν την δυνατότητα να βελτιώνουν την εργασιακή τους σχέση και τα προσόντα τους ανάλογα με τις πρόσθετες σπουδές που ενδεχομένως εκπονούν ή την απόκτηση νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων.

Η τρίτη διάσταση είναι αυτή του φορέα που καθορίζει τα δικαιώματα αυτά και διασφαλίζει την δυνατότατα των πτυχιούχων να μετεξελίσσονται επαγγελματικά . Ο φορέας αυτός δεν μπορεί να είναι ένας φορέας της πολιτείας και ιδιαίτερα το Υπουργείο Παιδείας. Το Υπουργείο Παιδείας έχει ως αποστολή του τον σχεδιασμό και την προσφορά εκπαίδευσης. Δεν έχει ούτε τις ικανότητες, ούτε το προσωπικό, αλλά ούτε και την απαιτούμενη γνώση για να καθορίζει τα επαγγελματικά δικαιώματα. Είναι επομένως απαραίτητο να υιοθετήσουμε τις πρακτικές που εφαρμόζονται στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, όπου οι επαγγελματικοί φορείς είναι εκείνοι που έχουν την αξιολόγηση των επαγγελματικών προσόντων και της απονομής και της διεύρυνσης των επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Ο ρόλος των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ

Δεν φτάνει όμως να λύσουμε άπαξ το θέμα των επαγγελματικών δικαιωμάτων ακόμα και αν φτάσουμε στο ιδανικό σημείο να έχουν την ευθύνη για τα θέματα αυτά οι επαγγελματικές ενώσεις.

Είναι αναγκαίο να ξαναδούμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα και τους τρόπους που αυτό θα καταστεί περισσότερο αξιόπιστο και θα παρέχει όλα εκείνα τα εφόδια γνώσεων και δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν τους αποφοίτους των Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης να διεκδικούν με τον καλύτερο τρόπο θέσεις στην αγορά εργασίας.

Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητη μια ριζική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Η αυτοτέλεια των Ιδρυμάτων αυτών είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την αλλαγή αυτή. Δεν είναι όμως αρκετή. Όσο τα Τριτοβάθμια Ιδρύματα εξακολουθούν και διοικούνται με τρόπο που σχετίζεται μόνο με όσους έχουν άμεση εμπλοκή με το Πανεπιστήμιο (Καθηγητές, φοιτητές, πάσης φύσεως προσωπικό) και δεν επιτυγχάνεται η συμμετοχή της κοινωνίας (που χρηματοδοτεί τα Πανεπιστήμια) δεν πρόκειται να βελτιωθεί η απόδοσή τους αλλά και η διαφάνεια στην λειτουργία τους.

Χρειάζεται επομένως ένας νέος τρόπος διοίκησης των Ιδρυμάτων αυτών.

Στον νέο αυτό τρόπο διοίκησης, είναι απαραίτητο να ακούγεται και να λαμβάνεται υπόψη η φωνή του πολίτη.

Είναι επίσης απαραίτητη η διεθνοποίηση των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δεν φτάνει μόνο να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να περιοριστεί ο αριθμός των νέων της χώρας μας που επιδιώκουν σπουδές στο εξωτερικό. Είναι αναγκαίο να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε αρκετοί από τους νέους άλλων χωρών που επιθυμούν για τους οποιουσδήποτε λόγους να σπουδάσουν σε άλλη χώρα, να βρίσκουν τα ελληνικά πανεπιστήμια ως έναν ελκυστικό προορισμό. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει τα προγράμματα σπουδών να είναι ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο, οι καθηγητές να συναγωνίζονται τους συναδέλφους τους άλλων πανεπιστημίων, και οι διαθέσιμες υποδομές και η λειτουργία του πανεπιστημίου να μην είναι απωθητικά για κάποιον που θέλει να τα επιλέξει.

Οι σπουδές στα πανεπιστήμια θα πρέπει επίσης να δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε οι νέοι που τελειώνουν τα πανεπιστήμια να έχουν αποκτήσει τα καλύτερα δυνατά εφόδια για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας. Δεν μπορεί να συνεχιστεί η κατάσταση όπου, όπως προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία της παγκόσμιας έκθεσης για την ανταγωνιστικότητα, η Ελλάδα να έχει το μεγαλύτερο ποσοστό νέων της αντίστοιχης ηλικιακής ομάδας που εισάγονται στα πανεπιστήμια και ταυτόχρονα να βρίσκεται στην 118η θέση όσον αφορά την ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος. Γιατί είναι φανερό ότι το πρόβλημά μας βρίσκεται στην ποιότητα και όχι στους αριθμούς.

Είναι καιρός ο διάλογος και η συζήτηση να στραφεί στα ουσιαστικά προβλήματα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και όχι στην ύπαρξη ή μη μιας βάσης στις εισαγωγικές εξετάσεις που ούτε σημαίνει τίποτα αλλά ούτε και διαφοροποιεί με τον οποιονδήποτε τρόπο την ποιότητα της παρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.